وقتی حرف از گردشگری ایران می‌شود، یکی از رایج‌ترین تصاویری که به ذهن جهانگردان بین‌المللی و علاقه‌مندان به فرهنگ و تمدن کشورمان می‌آید، تصویر تخت جمشید است. با این حال، این تجسم گردشگری تاریخی که برند گردشگری ایران است در سال‌های گذشته با مخاطرات جدی روبه‌رو شده؛ از تهدید گل‌سنگ‌ها برای سنگ‌نوشته‌های آن تا شکسته شدن حریم مجموعه به سبب فعالیت معدن.
به گزارش «سفر امروز» اخباری که اخیرا منتشر شده گویای آن است که کارخانه سنگ‌شکن شهرداری مردوشت در حالی که قرار بود فعالیتش متوقف شود، کار خود را از سرگرفته است. در این خصوص یک پژوهشگر میراث فرهنگی خبر داده که اکنون محوطه این کارخانه بسیار بزرگ‌تر شده و در نتیجه حریم درجه دو تخت جمشید شکسته است.
از سوی دیگر تهدید گل‌سنگ‌ها باوجود فعالیت مستمر کارگاه‌های مرمت برای سنگ نگاره‌های تخت جمشید، جدی است و لازم است که با تامین اعتبار کافی و به کارگیری تعداد بیشتر نیرو و امکانات، این تهدید بالقوه که بر سر آثار باستانی ایران سایه افکنده است برطرف شود.
از لزوم رعایت حرایم تا تهدید گل‌سنگ‌ها
در خصوص چالش‌های تخت جمشید در حوزه حرایم، حسین فیضی، باستان شناس ضمن اشاره به اهمیت رعایت حرایم باستان‌شناسی به «سفر امروز» گفت: در باستان‌شناسی حرایم مختلفی اعم از حریم حفاظتی و حریم منظری داریم و رعایت آنها برای حفاظت موثر از آثار تاریخی دارای اهمیت ویژه است. توجه داشته باشید که فعالیت کارخانه سنگ‌شکن می‌تواند حریم درجه دو تخت جمشید را خدشه‌دار کند و به همین سبب لازم است که جلوی ادامه فعالیت آن گرفته شود. باید اذعان داشت ارتعاشاتی که بر اثر شکستن سنگ ایجاد می‌شود، می‌تواند اثرات مخربی بر تخت‌گاه پارسه داشته باشد. در خصوص تاثیرات مخرب ارتعاشات باید بگویم که حتی قبل از برگزاری کنسرت علیرضا قربانی در تخت جمشید هم ابتدا ارتعاشات مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت زمانی مجوز برگزاری کنسرت را دادند که اطمینان یافتند این سطح صدا برای آثار تاریخی آسیب‌زا نیست.
او در ادامه ضمن اشاره به سایر مخاطراتی که تخت جمشید را تهدید می‌کند، گفت: سال‌ها است که هشدارهای باستان‌شناسان و مرمتگران در خصوص فعالیت گل‌سنگ‌ها در تخت جمشید داده شده است و باتوجه به وضعیت کنونی باید بگویم که تهدید گل‌سنگ‌ها برای تخت جمشید جدی است و وضعیت قرمز شده است. لذا لازم است که در چند ماه و نهایتا یک سال آینده برنامه‌ریزی لازم انجام شده و اقدام موثری برای مقابله با گل‌سنگ‌ها در تخت جمشید صورت گیرد.
این باستان شناس خاطر نشان کرد: البته اقداماتی توسط آقای شهرام رهبر کارشناس و ناظر مرمت تخت جمشید انجام شده اما همانطور که از قدیم گفته‌اند با یک گل بهار نمی‌شود و باید ضمن استفاده از نیروهای بیشتر، بودجه اختصاصی و جداگانه برای مرمت‌‌های تخت جمشید و مقابله با تهدید گل‌سنگ‌ها در نظر گرفته شود.
وی در پایان تاکید کرد: به نظرم تخت جمشید، محوطه نقش رستم و نقش رجب باید در کنار هم دیده شوند و اقدامات مرمتی و مقابله با گل‌سنگ‌ها باید در مورد تمام آنها طرف توجه قرار گیرد، چراکه تمام این محوطه‌های تاریخی برای کشور دارای اهمیت شایانی است.
چالش‌های بودجه‌ای، فعالیت پتروشیمی و سایر تهدیدها
امین طباطبایی، فعال میراث فرهنگی و مدیر انجمن خانه فرهنگ جاودان نیز در خصوص تهدیدهایی که متوجه تخت جمشید است به «سفر امروز» گفت: گل‌سنگ‌ها یکی از عوامل فرسایش سنگ‌ها هستند و اگر به آنها رسیدگی نشود ومهار نشوند به مرور زمان آسیب‌های جبران ناپذیری به کتیبه‌ها می‌زنند و به هر حال گل‌سنگ‌ها طی فرآیند رشد خود لایه‌های بیرونی سنگ را از بین می‌برند. در تخت جمشید به صورت سنتی گل‌سنگ‌ها را از روی کتیبه‌ها می‌شستند. در سالیان گذشته اما بر مبنای پژوهشی که صورت گرفته، پیشنهاد شده که گل سنگ‌ها را با کمک لیزر از بین ببرند.
او افزود: به نظرم یکی از مشکلات اساسی امروزِ تخت جمشید مشکل بودجه این مجموعه تاریخی است. تخت جمشید یکی از پربازدیدکننده‌ترین آثار تاریخی کشور است و مردم برای بازدید از آن بلیط خریداری می‌کنند؛ به طور طبیعی منطقی است که بخشی از این درآمد بلیط فروشی خرج مرمت و نگهداری این مجموعه شود. با این وجود اینطور شنیده می‌شود که از امسال بودجه‌ای که باید از خزانه کشور و از محل بلیط فروشی تخت جمشید به آن بازگردانده شود، حذف شده است. قاعدتا وقتی که منابع مالی کافی وجود نداشته باشد، انجام پروژه‌های بزرگ حفاظتی و مرمتی دچار مشکل خواهد شد.
این فعال میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: فعالیت مجموعه پتروشیمی و گازهایی که متصاعد می‌کند نیز سبب می‌شود بارندگی‌ها در تخت جمشید حالت اسیدی پیدا کنند و همین امر یکی دیگر از عواملی است که سنگ‌های مجموعه را آسیب‌پذیرتر می‌کند. همچنین در سال‌های گذشته سوزاندن مزارع اطراف تخت جمشید توسط برخی از کشاورزان اثرات تخریبی برای تخت جمشید داشته است. تمام این موارد در کنار فعالیت گل‌سنگ‌ها و دست کشیدن‌های مراجعان در هنگام بازدید از مجموعه بر روی آثار، از جمله مجموعه عواملی هستند که تخت جمشید را با تهدید مواجه می‌کنند. به سبب همین علل است که امروز می‌بینیم که برخی از آثار تخت جمشید فرسوده شده‌اند و وضوحی را که در گذشته داشته‌اند،ندارند.
باتوجه به اهمیت و جایگاهی که تخت جمشید به عنوان برند گردشگری ایران دارد، انتظار می‌رود زمینه برای تامین بودجه حفاظتی و مرمتی کافی برای این اثر تاریخی فراهم شده و از انجام اقدامات مخاطره‌آمیزی نظیر فعالیت کارخانه سنگ‌شکن، معدن و پتروشیمی در اطراف این مجموعه باستانی جلوگیری شود.
