«سفر امروز» با بررسی داده‌های بین‌المللی گزارش می‌دهد
اوج پرشتاب گردشگری در همسایه‌های ایران/ راز موفقیتِ عربستان، ترکیه و امارات چیست؟

نگاهی به اوج‌گیری پرشتاب  صنعت گردشگری در کشورهای همسایه و مقایسه آن با وضعیت ایران، گویای نکات مهمی است.

به گزارش «سفر امروز» و با استناد به آمار منتشر شده در رویترز، کشور ترکیه به عنوان یکی از رقبای منطقه ای ایران در سال گذشته ۶۱/۱ میلیارد دلار از محل گردشگری درآمد داشته است.  براساس محاسبات موسسه آمار ترکیه، درآمد گردشگری این کشور در سال۲۰۲۴ نسبت به سال قبل ۸/۳درصد افزایش یافته است.

برآوردهای statista از درآمد گردشگری امارات متحده عربی نیز برای سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۵۲میلیارد دلار بوده است.

در خصوص عربستان هم آخرین آمار مربوط به هفت ماهه نخست سال ۲۰۲۴ می‌شود که نشان می‌دهد گردشگران خارجی در این مدت بیش از ۲۴.۵ میلیارد دلار در این کشور هزینه کرده‌اند.

اگرچه آمار رسمی درآمد گردشگری ایران در سال ۲۰۲۴مشخص نیست اما اگر تعداد گردشگر ورودی به کشور را که وزارت گردشگری اعلام کرده است درست فرض کنیم، با توجه به این که بر اساس استاندارد و میانگین جهانی اعلام شده هر گردشگر خارجی پس از ورود به کشور مقصد حدود ۱۲۰۰ دلار خرج می‌کند، می‌توان گفت درآمد ایران از تعداد گردشگران وارد شده به کشور حدود ۷ میلیارد و ۵۶۰ میلیون دلار برآورد می‌شود.

با مقایسه آمار گردشگری ایران که دست بالا هم گرفته شده با همسایگان، روشن می‌شود که درآمد ایران از محل گردشگری از هر سه رقیب منطقه‌ای خود یعنی ترکیه، عربستان سعودی و امارات متحده عربی به مراتب کمتر است. این در حالی است که ایران به لحاظ تعداد آثار ثبت جهانی شده در فهرست یونسکو در رتبه بالاتری نسبت به هر سه این کشورها قرار دارد و البته تنوع اقلیمی بالا و جاذبه‌های طبیعی متعدد کشورمان هم مزیتی است که لااقل عربستان و امارات متحده عربی از آن محروم هستند.

رکوردزنی گردشگری ترکیه

براساس محاسبات موسسه آمار ترکیه، درآمد گردشگری این کشور در سال۲۰۲۳ نسبت به سال قبل ۸/۳درصد افزایش یافته است. این گزارش نشان می‌دهد که ۶۰/۵میلیارد دلار از این درآمد از طریق گردشگران ورودی و ۶۰۶/۴میلیون دلار از سفرهای داخلی حاصل شده است.

وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه هدف بلندپروازانه‌ای برای جذب ۶۰میلیون گردشگر تا سال ۲۰۲۴ و کسب درآمد ۶۰میلیارد دلاری از گردشگری تعیین کرده بود. با این حال، در اواسط سال، مهمت نوری ارسوی، وزیر فرهنگ و گردشگری هدف را اصلاح کرد و تعداد گردشگران را به ۶۱میلیون افزایش داد. نتایج گزارش شده اما فراتر از انتظارات قبلی بوده و جذابیت رو به رشد این کشور به عنوان یک مقصد گردشگری جهانی را نشان می‌دهد.

این افزایش درآمد گردشگری در حالی اتفاق می‌افتد که ترکیه سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در زمینه توسعه زیرساخت‌ها و با هدف گسترش فرودگاه‌ها، هتل‌های مجلل و بهبود شبکه‌های حمل‌ونقل انجام داده است تا شرایط ورود گردشگران خارجی به این کشور را بیش از پیش تسهیل کند.

رشد بی‌سابقه گردشگری عربستان

گزارش پایگاه خبری travel and tour world نشان می‌دهد که صنعت گردشگری عربستان در این مدت شاهد رشد بی‌سابقه ۶۹درصدی بوده است.

عامل این رشد گردشگری عربستان را افزون بر سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی بزرگ، باید در میزبانی رویدادهای مهم بین‌المللی مانند فرمول یک، برگزاری کنسرت‌هایی با حضور چهره های مطرح جهان دانست. سعودی‌ها میزبان رویدادهای بین‌المللی مهمی از جشنواره های موسیقی، نمایشگاه‌های فرهنگی و تورنمنت‌های ورزشی و مسابقات فوتبال رئال و بارسلونا هستند که مخاطبان جهانی متنوع و متعددی را به خود جلب کرده است.

عربستان در کنار تمام این اقدامات سرمایه‌گذاری قابل توجهی در حوزه هتل‌داری و ساخت زیرساخت های گردشگری داشته است. هتل‌ها، استراحتگاه‌ها و مناطق تفریحی جدید به‌طور مداوم در عربستان در حال توسعه هستند و ارایه تجربه‌ای در سطح جهانی را برای بازدیدکنندگان تضمین می‌کنند. پروژه های بزرگی مانند نئوم، دریای سرخ، دروازه دیریه، و AlUla در عربستان کلید خورده است و این کشور در آستان تبدیل شدن به مقصد تورهای لاکچری است.

درآمد ۵۲ میلیارد دلاری امارات از محل گردشگری

نگاهی به آمار سازمان جهانی گردشگری مشخص می‌کند که امارات متحده عربی نیز وضعیت بسیار خوبی در حوزه گردشگری داشته است. در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۸ میلیون نفر به این کشور سفر کرده‌اند و حدود ۵۲ میلیارد دلار درآمد گردشگری برای این کشور به همراه آورده‌اند.

بر اساس داده‌های ویزانت (VisaNet) تعداد بازدیدکنندگان بین‌المللی امارات متحده عربی از سه ماهه دوم ۲۰۲۲ تا سه ماهه دوم ۲۰۲۴ شاهد افزایش ۷۰ درصدی بوده و هزینه‌های گردشگری در همین دوره به‌طور تقریبی دو برابر شده است.

تعداد بازدیدکنندگان بین‌المللی امارات در ۲۰۲۳ در مقایسه با سال ۲۰۱۹ (پیش از همه‌گیری کرونا)حدود ۴۰ درصد افزایش داشته است. در این سال فرودگاه DXB دبی عنوان شلوغ‌ترین فرودگاه بین‌المللی جهان را از آن خود کرد و از سطح ترافیک قبل از همه‌گیری پیشی گرفت.

دولت امارات با اتخاذ سیاست‌های مبتنی بر توسعه پایدار و نوآوری، تلاش کرده گردشگری را به یکی از ارکان اصلی اقتصاد خود تبدیل کند.

یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت امارات، سرمایه‌گذاری‌های کلان در زیرساخت‌های گردشگری است. طبق گزارش‌های منتشرشده، امارات در سال ۲۰۲۲ بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار در پروژه‌های مرتبط با گردشگری سرمایه‌گذاری کرده است. این سرمایه‌گذاری‌ها شامل توسعه هتل‌ها، مراکز خرید و جاذبه‌های گردشگری همچون برج خلیفه، دبی مال و پارک‌های تفریحی می‌شود.

دولت امارات با استفاده از تبلیغات گسترده و کمپین‌های ترویج برند، تلاش کرده است تا تصویر مثبتی از این کشور در ذهن گردشگران جهانی ایجاد کند. به‌عنوان مثال، کمپین«دبی، خوشبختی را احساس کن» در سال ۲۰۱۹ به‌منظور جذب گردشگران از سراسر جهان اجرا شد و بطور میانگین ۲۵ درصد افزایش در تعداد گردشگران را برای دبی به دنبال داشت.

پاشنه‌ آشیل گردشگری ایران

بودجه تبلیغاتی پایین و زیرساخت‌های ضعیف در گردشگری و حمل و نقل ایران را باید مهمترین نقطه ضعف‌های گردشگری کشور دانست.

در مقایسه با عربستان ایران تاکنون نتوانسته که در زمینه برگزاری رویدادهای اثرگذار بین‌المللی نظیر فرمول‌یک و یا برگزاری مسابقات مهم فوتبال اقدامی شایان توجه به انجام رساند و امکان جذب گردشگران تفریحی و دوستداران این رویدادها را از دست داده است.

در حوزه حمل و نقل هوایی، تحریم‌های بین‌المللی عملا امکان نوسازی ناوگان هوایی کشور را سلب کرده است و در زمینه حمل و نقل ریلی هم تعداد کم صندلی‌های ارایه شده و ظرفیت‌های محدودی که در زمان پیش‌فروش‌ها ارایه می شود حتی کفاف نیاز مسافران داخلی را نمی‌دهد.

در دنیایی که تبلیغات و بازاریابی حرف نخست را در بازار گردشگری می‌زند، بودجه کمی که وزارت گردشگری برای تبلیغات در اختیار دارد، پاسخگوی نیازها برای معرفی موثر ایران نیست. در شرایطی که کشورهای همسایه ایران به طور متوسط چیزی حدود ۵ دلار به ازای هر گردشگر ورودی هزینه تبلیغات برای معرفی جاذبه‌های کشورشان می‌کنند، این میزان برای ایران حدود دو نیم سنت برآورد شده است؛ آماری که خود سخن می‌گوید و گواه شکاف عظیم بودجه تبلیغاتی ایران و رقبای منطقه‌ای آن است.

در شرایطی که عربستان لیگ فوتبال خود را با حضور فوتبالیست‌های تراز یک جهان تبدیل به ویترینی تبلیغاتی برای گردشگری‌اش کرده است، ایران عملا امکان تبلیغات گسترده و اثرگذار برای جذب گردشگر را از دست داده است.

قدر مسلم رقابت با عربستان، ترکیه و امارات متحده عربی با بودجه‌ اندک وزارت گردشگری شدنی نیست. دولت چهاردهم چنانچه واقعا قصد دارد از ظرفیت‌های گردشگری کشور استفاده بهینه کند باید با فرمول عربستان یا ترکیه پیش برود. طبیعی است که ساخت تولیدات سینمایی و تلویزیونی مانند آنچه در کشورهای موفق اتفاق افتاده و یا کلید زدن پروژه‌‌های تبلیغاتی عظیم مثل آنچه در عربستان رخ داده، اختصاص بودجه دولتی را می‌طلبد و نمی‌توان برای این پروژه‌های کلیدی به بودجه‌های اندک وزارت گردشگری بسنده کرد.

به بیان دیگر در صورتی که به گردشگری به عنوان یک اولویت نگاه شود و این باور ایجاد شود که دولت می‌تواند در صورت سرمایه‌گذاری موثر در این صنعت همچون کشورهای همسایه چند برابر درآمد نفتی ایران را کسب کند، آن زمان می‌توان به آینده صنعت گردشگری ایران  امیدوار بود.