مدیر پژوهشکده گردشگری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری معتقد است گردشگری در ایران هیچ‌گاه در اولویت نبوده و به همین دلیل با خلاء برنامه‌ریزی در این بخش روبه‌رو هستیم.
ناصر رضایی در گفت‌وگو با «سفر امروز» در اشاره به آنچه که در دو دهه اخیر در حوزه برنامه‌ریزی گردشگری اتفاق افتاده است، گفت: واقعیت آن است که گردشگری در ایران بنابر دلایلی، هیچ‌گاه اولویت نبوده؛ از این رو هیچ برنامه‌ریزی برای آن صورت نگرفته و در واقع بیشتر برنامه‌ها و پروژه‌هایی که در حوزه گردشگری انجام شده توسط بخش خصوصی و به صورت شخصی بوده است.
او افزود: هرچند به دلیل تحریم‌ها به نوعی می‌توان رویکردهایی را که تاکنون در حوزه گردشگری انجام شده را مثبت دانست اما در کل گردشگری در اولویت نبوده اما با رویکردهای موجود می‌توان گردشگری را از نبود در اولویت خارج کرد. تا برنامه چهارم توسعه هیچ اشاره‌ای به گردشگری نشده اما از برنامه پنجم به بعد و در برنامه ششم توسعه تا حدودی به گردشگری مورد توجه قرار گرفت و حتی در برنامه هفتم، بندی را به گردشگری اختصاص دادند که البته به آن هم نقد وارد است.
مدیر پژوهشکده گردشگری یادآور شد: هر پدیده‌ای که بخواهد در قلمرو سرزمین توسعه پیدا کند بیش از هر چیز نیازمند پژوهش‌های علمی است و تا زمانی که به آن نگاه علمی نداشته باشیم به صورت تجربی، آزمون و خطا خواهد بود. البته در حال حاضر شاهد به وجود آمدن رشته‌های گردشگری در دانشگاه هستیم که حتی تا مقطع دکتری نیز پیش رفته‌اند. ین امور رویکردهای مثبت به حوزه گردشگری طی ۱۰ سال اخیر اتفاق افتاده.
رضایی در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان برای جذب ۲۰ میلیون گردشگر که در برنامه ششم توسعه به آن تاکید شده بود و حتی جذب ۱۵ میلیون گردشگری که در برنامه توسعه هفتم به آن اشاره شده برنامه‌ریزی درستی داشت گفت: همان زمان که عدد ۲۰ میلیون گردشگر مطرح شد از یکی از دوستانی که در برنامه‌ریزی طرح ۲۰۲۴ فعال بود پرسیدم که این رقم بر اساس چه مدل عنوان شده است. او هیچ دلیل و مدل یا پاسخ قانع کننده‌ای برای گفتن به من نداشت. همان موقع نیز بارها مطرح شده بود که این اعداد بر اساس آرزوهای‌مان در نظر گرفته شده است و بر اساس مدل علمی و شاخص‌های موجود نیست. در واقع رسیدن به این رقم‌ها در حوزه گردشگر ورودی بسیار دور از ذهن هستند.
این استادیار با بیان این‌که در برنامه هفتم توسعه با رویکرد رسیدن به ۱۵ میلیون گردشگر ورودی با یک عقب گرد نسبت به برنامه توسعه ششم روبرو می‌شویم، عنوان کرد: دلیلش این است که در برنامه‌ریزی‌هایمان بر اساس ساختار و الگوهای پژوهشی و علمی پیش نمی‌رویم بلکه به نوعی بر اساس آرزوهای‌مان تصمیم‌گیری می‌کنیم. به همین خاطر در مورد ۱۵ میلیون گردشگر هم هنوز نمی‌دانیم بر اساس چه جایگاه و ساختاری این رقم اعلام شده است.
مدیر پژوهشکده گردشگری تاکید کرد: در حوزه گردشگری باید عوامل بیرونی را نیز در نظر بگیریم. برای مثال وقتی بین کشورهای روسیه و ترکیه مسئله پیش آمده بود و ۴۰ میلیون گردشگر روس دیگر به ترکیه سفر نکردند اما به ایران هم نیامدند و ما نتوانستیم این تعداد گردشگر را جذب کنیم؛ حتی بعد از آن هم بررسی نکردیم که چرا این اتفاق افتاده است. چرا که محیط سنجی، امکان سنجی و شرایط سنجی نمی‌کنیم و فقط اعداد و ارقام را اعلام می‌کنیم.
او با تاکید بر این‌که دولت قطعاً در حوزه گردشگری تاثیرگذار است، گفت: دولت قوه مجریه است و هر کدام از بخش‌هایی که حاکمیت را تشکیل می‌دهند در قلمرو سیاسی در حوزه گردشگری و سایر بخش‌های اجرایی تاثیرگذار هستند. دولت می‌تواند سیاست‌های کلی حاکمیت و نظام را اجرایی کند. از این رو باید تمام تلاش خود را بکند تا اهمیت گردشگری را به همگان بشناساند. شاید بسیاری از دستگاه‌ها تصویر اشتباهی از گردشگری داشته باشند و حتی به اهمیت آن واقف نباشند. نیاز است که مدیران، مسئولان و وزرای کارآمد و متخصص این حوزه انتخاب و به کار گرفته شوند. همچنین نیاز است تا کرسی‌های دانشگاه‌ها تقویت شوند؛ چرا که در حال حاضر آن‌چنان که باید خروجی دانشگاه‌ها قابل‌دفاع نیست.
رضایی در پاسخ به پرسشی درباره عملکرد پژوهشکده گردشگری در قبال شرح وظایفش گفت: با توجه به آن‌که یکی از بخش‌های وزارتخانه هستیم بسیاری از اولویت‌های ما بر اساس خواسته‌های آنها تغییر می‌کند. هنوز خروجی درست و قابل دفاعی نداریم چرا که از یک سو تعداد اعضای هیئت علمی بسیار اندک است و از دیگر سو درخواست‌ها و آنچه که باید انجام دهیم بسیار زیاد است.
به باور مدیر پژوهشکده گردشگری، توجه به گردشگری یکی از مولفه‌های موثر در حوزه دیپلماسی عمومی است. او در این باره گفت: یکی از بخش‌های دیپلماسی عمومی دیپلماسی گردشگری است. باید به حاکمیت بقبولانیم که می‌تواند به گردشگری به عنوان یک پدیده جهانی نگاه کند که بر اساس آن چهره واقعی کشور را با وجود تبلیغات منفی که بر علیه ایران وجود دارد، نشان دهیم. همچنین می‌توانیم کدهای ژئوپلیتیکی دنیا را معرفی کنیم تا بر اساس آن پیش برویم و منافع ملی را بیش از پیش در نظر بگیریم.
رضایی تصریح کرد: بسیاری از کشورها با اتخاذ تصمیمات سیاسی توانسته‌اند گردشگری را در کنار سایر موارد اقتصادی و درآمدزا قرار دهند و از آن سود ببرند. دولت جدید نیز باید این مهم را در نظر بگیرد. هرچند شاید دست اشخاص جدیدی که به عنوان مدیران میراث گردشگری کشور شناخته خواهند شد نیز باز نباشد؛ چرا که در هر حال این حوزه در اولویت نیست. نیاز است تا به مسئولان و حاکمیت بقبولانیم که گردشگری می‌تواند در اولویت قرار گیرد. باید امور را بر اساس مدل های علمی و پژوهشی پیش ببریم تا بتوانیم زیرساخت‌های لازم را ایجاد و گردشگری را توسعه دهیم.
