سفر امروز: روشن است که در یک گزارش خبری، مسئولیت آنچه از سوی شخصیتی حقیقی و یا مقامی حقوقی نقل میشود، با گوینده آن سخن است و نه رسانهای که آن را منتشر میکند. خواه مرادمان از مسئولیت بار حقوقی آن نقل قول باشد، خواه مدعیات تخصصی کارشناسی امر. با این حال یک چیز روشن است و آن اینکه رسانه به سبب ماهیتش که مطالبه پاسخ برای پرسشهای افکار عمومی است، تا حد امکان میکوشد که نقل قولی را ناقص بازنتاباند؛ بنابراین اگر آنچه نقل میشود، بازتاب مدعا یا گفتهای ناقص و مبهم است، این ابهام پیش از مخاطب باید به چشم خود رسانه، خبرنگار، دبیر یا سردبیر، بیاید. این ابهام اغلب برای گزارشهایی میافتد که خبرنگار یک رسانه در زمان و مکان گفته شدن آن قول یا مطرح شدن آن مدعا حضور نداشته. فرض کنیم امروز مقام بلندپایهای، مثلا رئیس جمهور یا وزیر و…، مدعی شود که تا پایان سال جاری ۳۰ میلیون گردشگر وارد ایران میشود. طبعا پرسش یک ذهن آگاه و مطالبهگر این خواهد بود که چگونه؟ اگر این مدعا در حضور نماینده رسانه مطرح شود، او باید بپرسد که طبق چه برنامهای این پیشبینی مطرح شده. اگر جایی بدون حضور نماینده رسانه، مثلا در صفحه شخصی آن مقام در فضای مجازی یا هر جای دیگر، گفته شده باشد، رفتار درست با مواد خام خبر این است که در گزارش قید شود «او توضیح نداد که این ۳۰ میلیون گردشگر به چه صورت و طبق کدام راهکار عملی به ایران خواهند آمد. از این مثال که بگذریم، به گزارشی میرسیم که دیروز خبرگزاری ایسنا از نشست هیات مدیره انجمن علمی گردشگری منتشر کرد. اگرچه در عنوان فرعی مطلب هیچ اشارهای به نشست نشده اما مطلب ماهیتا گزارش نشست است که البته این اصل مشکل نیست. تیر مطلب با قلم یکدست از این قرار است: «معاون گردشگری کشور: تغییر نگاه حاکمیتی به گردشگری آغاز شده است». در ادامه، خبر با این -به اصطلاح- «لید» آغاز میشود: «معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در جلسه هیأت مدیره انجمن علمی گردشگری ایران گفت: تغییر نگاه حاکمیتی نسبت به گردشگری آغاز شده است.» تیر و لید جذاب و کنجکاویبرانگیزی که خواننده را به دنبال کردن مطلب ترغیب میکند.
پاراگراف بعدی که طبعا باید بسط این موضوع باشد، نه تنها توضیحی در این باره ندارد، بلکه اصلا به شاخه دیگری پریده و به سخنران دیگری: «به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی دانشگاه علم و فرهنگ، محمدحسین ایمانی خوشخو، سرپرست دانشگاه علم وفرهنگ و رئیس انجمن علمی گردشگری ایران گفت: اعضای هیأتمدیره انجمن علمی گردشگری ایران از اعضای هیأت علمی دانشگاههای معتبر کشور بوده که هر یک دارای ایدهها و تجارب ارزشمند در حوزه گردشگری هستند.»
پاراگرافهای سوم، چهارم، پنجم، ششم، هفتم و هشتم هم به نقل حرفهای ایمانی خوشخو اختصاص دارد و هنوز نه خبری از دلایل ادعای تغییر نگاه حاکمیتی به گردشگری دیده میشود و نه حتی نامی از معاون گردشگری کشور برده شده.
پاراگراف نهم اشاره دارد به اینکه «دیگر اعضای هیأت مدیره انجمن علمی گردشگری ایران از دغدغهها و مشکلات صنعت گردشگری کشور گفتند و…»
پاراگراف دهم به «لید» برمیگردد اما خبری از توضیح و بسط موضوع نیست، بلکه همان محتوا به این صورت تکرار میشود: «انوشیروان محسنی بندپی، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با بیان اینکه تغییر نگاه حاکمیتی نسبت به گردشگری آغاز شده است، اظهار کرد: برای رسیدن به اهداف بلندمدت در این حوزه، نیازمند برنامهای جامع، دقیق و قابل اجرا هستیم، بهویژه در شرایطی که با محدودیتهای مختلف روبهرو هستیم. بندپی بر اهمیت حضور رایزنان گردشگری در سایر کشورها تأکید کرد و آن را نشانهای از جایگاه ویژه گردشگری در سیاست خارجی دانست.» همین و تمام. در حالی که در مواردی مانند این، یکی از روشها این است که در خبر قید شود گوینده آن جمله یا مطرحکننده آن مدعا توضیح بیشتری نداده است که چگونه! در واقع با یادآوری اینکه جای توضیح بیشتر در سخنان آن مقام خالی است، دو چیز روشن میشود: اول اینکه رسانه به تکلیف خود که توجه به پرسش افکار عمومی است، عمل میکند، ثانیا به آن بخش از مخاطبانی که به دلیل محدودیت اطلاعاتشان در این زمینه بخصوص، متاثر از تیتر و لید خبر، تغییر نگاه به گردشگری را امری قطعی پنداشتهاند، یادآور میشود که گزاره شفاف نیست و گوینده آن جمله که مقام مهمی در وزارتخانه هم هست، باید برای حرفی که میزند، دلیل بیاورد.
«سفر امروز» پیش از این در بررسی ویژگیهای معاون گردشگری کشور، به توان مذاکره او اشاره کرد و توانمندیاش در اقناع حوزههای فرابخشی گردشگری حاصل تجربه و سوابق اجرایی و سیاسی اوست. همچنین به تاکیدات مهم و البته ضروریاش بر اهمیت دیپلماسی گردشگری؛ اما کار رسانه صفر و صدی دیدن یک پدیده یا یک مدیر نیست. آنچه بر زبان محسنی بندپی مبنی بر تغییر نگاه به گردشگری جاری شده، سندیت روشنی ندارد. جا داشت او به عنوان اولین مقام اجرایی در حوزه گردشگری، یا چنین گزاره مدعیانه و دلخوشکُنی را مطرح نکند و یا پیشتر برای توضیح درباره آن استدلالی آماده کند و توضیح مبسوطی ارائه دهد. کاری که سیدرضا صالحی امیری معمولا برای مدعیاتش انجام میدهد و معمولا غیرمستند و بدون استدلال حرفی نمیزند که سبب ابهام در افکار عمومی شود.
جا داشت جای خالی توضیحات بیشتر درباره آنچه محسنی بندپی «تغییر نگاه حاکمیتی به گردشگری» عنوان کرده را ایسنا به ما و به معاون گردشگری کشور یادآوری کند. توقعی که از رسانهای با آن سابقه ابدا بیراه نیست.