سفر امروز، فاطمه دکامینی: این‌که نشستی به منظور «بررسی ضرورت ایجاد سازمان مستقل گردشگری» ترتیب داده می‌شود، گواهی است بر جای خالی نهادی مستقل با اختیاراتی فراتر از آنچه اکنون معاونت گردشگری کشور دارد. نهادی که خلاءهای قانونی و بازدارنده‌های کنونی معاونت گردشگری وزارتخانه را نداشته باشد.
وجود چنین نهادی بیش از هر چیز در گرو استقلال آن است. امروز جایگاه گردشگری در دولت، در سطح یکی از معاونت‌های وزارتخانه است. آنچه از فحوای کلام قائلان به ایجاد «سازمان گردشگری» برمی‌آید، این است که آن‌ها معتقدند گردشگری به سبب اهمیت، گستردگی و ظرفیت‌های اقتصادی آشکاری که دارد، می‌تواند از معاونت به سازمانی تحت نظارت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ارتقا یابد. چنان‌که در برخی دیگر از وزارتخانه‌ها بعضی از معاونت‌ها تبدیل به سازمان شدند. به طور مثال، سازمان سینمایی وزارت فرهنگ، محصول چنین رویکردی است. چرزا که پیش از آن، سینما در حد یک معاونت در بدنه وزارتخانه مربوطه تعریف شده اما به لحاظ گستردگی و همیبن نیاز به حد بالاتری از استقلال، معاونت سینمایی وزارت ارشاد به سازمان سینمایی تبدیل شد.
به هر حال، موضوع تشکیل سازمان گردشگری ناظر بر ضرورت همین استقلال است؛ مفهومی که در زمینه‌های مختلف مدیریتی و اقتصادی به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران، اهمیت زیادی دارد. استقلال سازمان گردشگری می‌تواند به معنای تخصیص منابع مالی، اختیارات اجرایی و تصمیم‌گیری‌های سریع‌تر باشد که در نهایت به بهبود وضعیت گردشگری و افزایش سرمایه‌گذاری در این حوزه کمک می‌کند. این استقلال تاثیرگذاری فعالان بخش خصوصی در تصمیمات کلان صنعت گردشگری را بیشتر می‌کند و سبب می‌شود نظرات و ایده‌های خلاقانه تشکل‌ها که نمایندگان افراد حرفه‌ای صنعت هستند، بیش از پیش در سیاست‌گذاری‌ها لحاظ شود. در نهایت، این ضرورت، بر لزوم تغییرات اساسی در ساختار حکمرانی گردشگری تأکید دارد. نیاز به یک سازمان مستقل، به‌عنوان یک ضرورت، به‌منزله فراخوانی برای بازنگری در سیاست‌ها و قوانین موجود است که می‌تواند زمینه‌ساز تحولی بنیادین در صنعت گردشگری کشور باشد. هیچ حاجتی به گفت‌وگو و استدلال ندارد که مسیر ارتقای جایگاه گردشگری در اقتصاد کشور از رهگذر تقویت بخش خصوصی و پررنگ کردن نقش تشکل‌ها می‌گذرد؛ و به همین اندازه روشن این‌که وقتی از ارتقای جایگاه گردشگری در اقتصادی سخن به میان می‌آوریم، همزمان منظورمان تقویت موتور محرکه‌ای برای توسعه اقتصادی، ایجاد اشتغال، کاهش بسیاری از ناهنجاری‌های ناشی از ضعف اقتصاد و… است.
این استدلال‌های روشن که کمتر فعال گردشگری مخالفتی با آن دارد، سبب شد جای خالی سازمان گردشگری کشور بیشتر به چشم بیاید. برای بررسی ابعاد مختلف همین موضوع بود که سه‌شنبه ۶ آبان نشستی با حضور تعدادی از فعالان و شخصیت‌های تاثیرگذار حوزه گردشگری در هتل باباطاهر تهران برگزار شد. رئیس و نایب رئیس جامعه جامعه حرفه‌ای هتلداران ایران، رئیس و نایب‌رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران، مدیرعامل انجمن متخصصان گردشگری ایران، عضو هیئت‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی تهران و… برگزار شد.
ادغامی که جایگاه گردشگری را به معاونت فروکاست
رئیس جامعه هتلداران ایران با تاکید بر لزوم تشکیل سازمان مستقل گردشگری به تجارب گذشته از ادغام سازمان ایرانگردی و جهانگردی اشاره کرد. جمشید حزه‌زاده گفت: این سازمان در گذشته با ساختار مستقل و بودجه‌ای جداگانه، قادر بود تصمیمات سریع و هماهنگ در سطح استان‌ها بگیرد؛ اما پس از ادغام و تشکیل سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، با فروکاسته شدن گردشگری به یک معاونت کم‌اختیار، نیازهای واقعی این صنعت نادیده گرفته شد.
تصمیمگیریها در ساختار معاونت کند پیش می‌رود
او با بیان این‌که جداسازی گردشگری در قالب سازمان به معنای تضعیف میراث فرهنگی نیست و می‌تواند به تقویت هر دو حوزه کمک کند، افزود: ساختار کنونی نمی‌تواند پاسخ‌گوی نیازهای گردشگری باشد و به‌عنوان مانعی برای پیشرفت عمل می‌کند. ما به یک سازمان چابک و تخصصی نیاز داریم که بتواند با بخش خصوصی به‌خوبی همکاری کند؛ در غیر این صورت، تصمیمگیریها به کندی پیش خواهد رفت و بخش خصوصی از میدان عمل دور خواهد ماند.
پی‌گیری تشکیل سازمان گردشگری در مجلس
نایب رئیس جامعه حرفه‌ای هتلداران ایران نیز وضعیت کنونی گردشگری را علاوه بر کم‌توجهی‌ها به این صنعت، ناشی از ضعف ساختاری دانست.
شهرام شیروانی گفت: کم‌توجهی‌ها به گردشگری و ساختار ناکارآمد دولت در این بخش، این صنعت را به وضعیت امروز رسانده است.
نایب رئیس جامعه حرفه‌ای هتلداران ایران درخواست ایجاد سازمان مستقل گردشگری را فراتر از مساله صنفی دانست و یادآور شد که امروز ضرورت ملی ایجاب می‌کند که به این موضوع توجه شود. او گفت: ارتقای گردشگری در ساختار دولت از معاونت به یک وزارتخانه علاوه بر این‌که خواسته فعالان صنف و تشکل‌های بخش خصوصی است، یک ضرورت ملی هم هست. یعنی از منظر ملی هم اگر به موضوع نگاه کنیم، می‌بینیم که امروز بیش از هر چیز به تشکیل چنین سازمانی نیازمند هستیم.
شیروانی تاکید کرد که اگر مجلس اراده کند، سازمان گردشگری هر چه زودتر تشکیل خواهد شد. او گفت: ما در جامعه هتلداران و بخش اعظم تشکل‌های گردشگری کشور از طریق مجلس و سایر نهادها این موضوع را پی‌گیری می‌کنیم و امیدواریم با تشکیل این سازمان، گام بلندی را که در ارتقای این صنعت به دنبال آن هستیم، برداریم.
هم ضرورت کارشناسی، هم ضرورت قانونی
رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران هم در این نشست در سخنانی تأکید کرد که ایجاد یک سازمان مستقل گردشگری نه‌تنها از نظر کارشناسی، بلکه از دیدگاه قانونی نیز ضروری است. سیدمصطفی موسوی به قوانین و اسناد بالادستی از جمله اصل ۴۴ قانون اساسی ناظر بر فعالیت بخش خصوصی اشاره کرد که بر لزوم یک ساختار منسجم برای مدیریت گردشگری تأکید دارند.
اساسنامه شفاف، بودجه مستقل
مدیرعامل انجمن متخصصان گردشگری ایران نیز تصریح کرد که ادغام گردشگری با میراث فرهنگی اشتباه بود. محسن امامی بر اهمیت گردشگری در حوزه اقتصاد کشور اشاره کرو و گفت: این صنعت به‌دلیل ماهیت پویا و اقتصادی‌اش نیاز به ساختاری مستقل دارد و جایگاهی ئدر سطح معاونت یک وزارتخانه برای آن کوچک است.
او همچنین یادآور شد که در تشکیل چنین سازمانی باید ملاحظات ویژه آن در نظر گرفته شود و سپس نمونه‌هایی از این ملاحظات را برشمرد.
مدیرعامل انجمن متخصصان گردشگری ایران گفت: باید به سوی تشکیل سازمانی برویم با اساسنامه‌ای شفاف و ارتباط مؤثر با بخش خصوصی. همچنین استقلال بودجه‌ای این سازمان یک رورت است که باید مد نظر قرار بگیرد. اگر مواردی مانند این را به خوبی ببینیم و کار کارشناسی در ارتباط با آن انجام شود، طبعا تصمی تاثیرگذاری خواهد بود و سازمان مستقل گردشگری به پویاتر شدن این صنعت کمک خواهد کرد.
سازمان می‌تواند جلوی پراکندگی تصمیمگیریها را بگیرد
نایب‌رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران هم بر لزوم تحلیل دقیق در طراحی سازمان مستقل گردشگری تأکید کرد.
شهاب علی‌عرب یادآور شد که اگر این ایجاد سازمان تنها یک تغییر ظاهری باشد، نتیجه‌ای جز گسترش بروکراسی نخواهد داشت. او همچنین بر ضرورت همراهی رسانه‌ها و تشکل‌های بخش خصوصی در ایجاد گفتمان عمومی درباره اهمیت گردشگری تأکید کرد.
نایب‌رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران به پراکندگی تصمیمگیریها در این حوزه اشاره کرده و گفت: این وضعیت که شامل دستگاه‌های مختلف مانند وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و نیز شهرداری‌ها می‌شود، مانع از تحقق اهداف توسعه‌ای است. به‌عبارتی، تشکیل یک سازمان مستقل می‌تواند به عنوان هماهنگ‌کننده میان این نهادها عمل کرده و از تداخل و دوباره‌کاری جلوگیری کند.
سازمان به یکپارچگی و یکصدایی صنعت گردشگری کمک می‌کند
عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی تهران نیز ایجاد «سازمان نظام گردشگری» را ضروری دانست.
سهند عقدایی گفت: این طرح، با هدف گردآوری تمامی صنوف گردشگری در یک ساختار واحد، به منظور ایجاد صدایی واحد و تأثیرگذار در تصمیمگیریها طراحی شده است.
او به پراکندگی و عدم انسجام در بخش خصوصی انتقاد کرد و آن را سبب تضعیف فعالیت‌ها و تشکل‌های این بخش دانست. عقدایی گفت: این چندصدایی موجب می‌شود دولت در تصمیمگیریها دست بالاتر را داشته باشد؛ تشکیل سازمان می‌تواند چالش‌های صنفی را در یک بستر حرفه‌ای حل کند.
