سفر امروز: دیرزمانی است که حدود اختیارات و تاثیرگذاری تشکل‌های بخش خصوصی در صنعت گردشگری، محل بحث و مناقشه است. چه زمانی که تشکل‌ها در قالب انجمن‌ها و اتحادیه‌های صنفی فعالیت می‌کردند و مشمول نظام صنفی بودند، چه در سال‌های گذشته که با یدک کشیدن عنوان وصفیِ «حرفه‌ای» به نوعی تابع بخش‌نامه و دستورالعمل‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هستند. دستورالعمل‌ها و بخش‌نامه‌هایی که هر بار به موضوع خبرساز صنف تبدیل می‌شود و عمدتا اعتراض‌ها و نارضایتی‌های تشکل‌ها را به دنبال دارد.
به تازگی آیین‌نامه اجرایی تشکل‌های حرفه‌ای گردشگری، چنان موجب نارضایتی و عدم امنیت تشکل‌ها شد که بازتاب‌های اعتراضی گوناگون آن در رسانه‌ها گویای ناکارآمدی آن بود. کمتر فعال بخش خصوصی گردشگری است که آیین‌نامه را خوانده باشد و ناخرسندی و نگرانی خود را ابراز نکند. چراکه روح حاکم بر آیین‌نامه نه گسترش فعالیت تشکل‌های بخش خصوصی و افزایش اختیارات، بلکه روح دولتی و به اصطلاح «نهادگرا» است که قائل به گسترش فعالیت‌های مدنی در حوزه اقتصاد و کاهش تصدی‌گری دولتی و تفویض اختیارات بیشتر به فعالان بخش خصوصی نیست. از اشاره به مصادیق آن می‌گذریم که پیشتر مطالب مفصلی در این باره در «سفر امروز» منتشر شده است. آنچه در ادامه میآید، گزارش نشستی است با حضور چند نماینده تشکل‌های بخش خصوصی با موضوع «ضرورت تشکیل سازمان نظام گردشگری». نهادی که بتواند جامع اصناف بخش خصوصی این صنعت باشد با ساختاری مشابه آنچه در -مثلا- سازمان نظام مهندسی، سازمان نظام پزشکی، کانون وکلا و… می‌بینیم.
فحوای کلام نمایندگان بخش خصوصی در این نشست این است که صنعت گردشگری در ایران علاوه بر بخش دولتی، در بخش خصوصی هم مشکلات ساختاری بازدارنده‌ای دارد که تا برطرف نشوند، ظرفیت‌های بالقوه و فرصت‌های شکوفایی اقتصاد گردشگری در ایران بارور نخواهند شد. آن‌ها می‌گویند، همان‌طور که تبدیل معاونت گردشگری وزارتخانه به سازمان گردشگری امری ضروری است، در بخش خصوصی هم باید نهادی به عنوان نهادِ جامع فعالیت تشکل‌های بخش خصوصی وجود داشته باشد.ابراهیم پورفرج، جمشید حمزه‌زاده، محمد جهانگیری و علی صدرنیا در نشست «سفر امروز» این ضرورت را تحلیل و درباره شکل و حتی نام آن اظهارنظر کردند. گزارش این نشست را در ادامه بخوانید.
***
گزارش، فاطمه دکامینی: صنعت گردشگری به عنوان یکی از بخش‌های اقتصادی پررونق در جهان، نه تنها به ایجاد اشتغال و افزایش درآمد ملی کمک می‌کند، بلکه تبادل فرهنگی و اجتماعی میان کشورها را نیز به دنبال دارد. با توجه به پتانسیل‌های طبیعی و فرهنگی درخشان ایران، این کشور می‌تواند به یکی از مقاصد اصلی گردشگری در خاورمیانه تبدیل شود؛ با این حال، برای دستیابی به این هدف، ساختار منظم و کارآمد داریم که بتواند تمامی ذی‌نفعان این صنعت را گرد هم آورد و به توسعه پایدار آن کمک کند.
تشکیل «سازمان نظام گردشگری» به عنوان نهادی متشکل از فعالان این صنعت، موضوعی است که این روزها بر آن تاکید می‌شود. تشکل‌های بخش خصوصضی بر این باورند که این نهاد می‌تواند می‌تواند راه برون‌رفت از بسیاری از بن‌بست‌های کنونی را پیش‌رویِ صنعت قراتر دهد. نهادی که با ایجاد هماهنگی بین بخش‌های مختلف، به تعیین استانداردها و قوانین لازم برای فعالیت‌های گردشگری بپردازد و با استفاده از تجربیات موفق جهانی، مسیر توسعه این صنعت را هموارتر کند. در این باره نشستی با سه نفر از نمایندگان تشکل‌های گردشگری ترتیب دادیم. این میزگرد که در دفتر گروه هتل‌های پارس برگزار شد، فرصتی است تا نظرات و دیدگاه‌های مختلف در مورد ضرورت تشکیل نظام گردشگری به بحث گذاشته شود و با بررسی تجارب بین‌المللی، راهکارهای رسیدن به ساختار منسجم نظام صنفی در صنعت گردشگری مورد بررسی قرار بگیرد.
جهانگیری: همراهی دولت و مجلس ضرورت دارد
رئیس انجمن خدمات بین‌المللی سلامت معتقد است که هر اقدامی در صنعت گردشگری باید مبنای اقتصادی داشته و بر پایه منافع اقتصادی باشد. محمد جهانگیری نظام صنفی را دچار نوعی به عدم توازن در ماهیت حقیقی و حقوقی خود دانست گفت: این نظام باید اختیارات بیشتری داشته باشد تا بتواند به طور مؤثری در تصمیم‌گیری‌ها دخالت کند.
او با یادآوری این نکته که در بسیاری از کشورها، تشکل‌های صنفی نقش مهمی در پیشبرد اهداف اقتصادی دارند، خواستار مطالعه تطبیقی با کشورهای دیگر شد.
جهانگیری همچنین بر همکاری قوای کشور با این موضوع تاکید کرد و گفت: برای رسیدن به نتیجه مطلوب، دولت و مجلس باید از این موضوع حمایت کنند و به بررسی ظرفیت‌های موجود در استان‌ها بپردازند.
حمزه‌زاده: گردشگری به نهادی مثل نظام پزشکی یا کانون وکلا نیاز دارد
رئیس مجمع تشکل‌های گردشگری کشور ساختار فعلی تشکل‌ها را ناکارآمد دانست و گفت: تشکل‌های گردشگری در ساختار فعلی که به عنوان «جامعه حرفه‌ای» فعالیت می‌کنند، بیش از آن‌که بتوانند برای صنف و صنعت تصمیم بگیرند، تابع تصمیمات دولتی هستند. در واقع مجری تصمیماتی هستند که اغلب خودشان نقشی در اتخاذ آن ندارند و ناگزیر هستند آن‌ها را اجرا کنند.
جمشسید حمزه‌زاده تشکیل «سازمان نظام گردشگری» را امری ضروری و حیاتی دانست و افزود: در ساختار فعلی ما مدام با تصمیمات و اشتباهاتی روبه‌رو هستیم که هر بار در قالب بخش‌نامه یا آیین‌نامه به تشکل‌ها ابلاغ می‌شود. آخرینش «آیین‌نامه اجرایی تشکل‌های گردشگری» است که همه ما را شگفت‌زده کرد. آیین‌نامه‌ای که نه تنها هیچ کمکی به تقویت بخش خصوصی و تشکل‌ها نمی‌کندریال بلکه کاملا موجب تضعیف تشکل‌ها می‌شود. اصلا باورکردنی نیست که دولت تا این اندازه خواسته باشد بخش خصوصی صنعت را محدود کند و حتی بدیهی‌ترین اختیارات‌شان را هم که سال‌ها از آن برخوردار بوده‌اند، از آن‌ها بگیرد.
رئیس جامعه حرفه‌ای هتلداران ایران با بیان این‌که مشکل نگاه حاکم بر گردشگری است که منجر به صدور چنین آیین‌نامه‌هایی می‌شود، افزود: متاسفانه هنوز نگاه بسته‌ای به گردشگری وجود دارد که جلوی توسعه فعالیت بخش خصوصی را می‌گیرد. این‌که منشاء این نگاه در وزارتخانه کجاست، موضوع مهمی است. چون با شناختی که از وزیر محترم داریم، می‌دانیم ایشان مدیر توسعه‌گرایی هستند و به خوبی می‌دانند راه در آن جریان ندارد. از این طرف، تشکل‌ها هم اهرمی برای تغییر دادن شرایط ندارند. چرا که نظام صنفی ما شدیدا وابسته به دولتی طراحی شده و این باید تغییر کند.
حمزه‌زاده راه برون‌رفت از این وضعیت را تشکیل نهادی دانست که اختیارات و قدرت کافی برای آن در قانون پیش‌بیی شده باشد. او گفت: به عنوان مثال وکلا از نهادی مانند کانون وکلا برخوردارند و همه ما اختیارات و ساخنتار حقوقی آن را به خوبی می‌شناسیم. همین‌طور مهندسین و پزشکان ما سازمان‌های نظام صنفی خودشان را دارند و از حد قابل‌اعتنایی از اختیارات برخوردارند. متاسفانه گردشگری با همه اهمیتی که دارد و همه نقشی که می‌تواند در اقتصاد آینده کشور ایفا کند، از چنین امکانی برخوردار نیست.
رئیس مجمع تشکل‌های گردشگری کشور بر لزوم مطالعات کارشناسی در زمینه ساختار نظام صنفی گردشگری در کشورهای توسعه‌یافته دنیا تاکید و عنوان کرد: این‌که نام این نهاد چه باشد، موضوعی است که می‌توان در مورد آن تصمیم گرفت. آنچه اهمیت دارد، پیش بردن این ایده است که ایران بتواند مانند کشورهایی که گردشگری در آن‌ها توسعه یافته، از ساختار مدرن و پیشرفته‌ای برای نظام صنفی گردشگری خود برخوردار باشد. حال چه با نام سازمان نظام صنفی، چه اتاق گردشگری ایران و چه عناوین دیگری که بر ساختار مستقل در بخش خصوصی دلالت کند.
پورفرج: تصمیمات غیرتخصصی، تشکل‌ها را تضعیف کرده است
دبیرکل مجمع تشکل‌های گردشگری کشور گفت: متاسفانه تشکل‌های صنعت گردشگری در کشور ما با مشکلات روزافزون روبه‌رو هستند و هر روز ضعیف‌تر از دیروز می‌شوند. این نشان می‌دهتد که اراده‌ای از سوی دولت برای بهبود وضعیت این تشکل‌ها وجود ندارد.
ابراهیم پورفرج دلیل نبود اراده کافی برای تقویت تشکل‌های بخش خصوصی را فقدان تخصص کافی در بدنه کارشناسی وزارتخانه عنوان کرد و گفت: وقتی دولت همراه نباشد و رفتارها و تصمیم‌های غیرتخصصی بگیرد، تشکل‌ها هم نمی‌توانند به درستی عمل کنند.
بنیانگذار و رئیس پیشین جامعه حرفه‌ای تورگردانان ایران ارتباط گسترده‌تر با دنیا و باز کردن درهای کشور به روی گردشگران خارجی و فعالان گردشگری جهان را ضرورت اجتناب‌ناپذیر دانست و گفت: باید تمام شرکت‌های گردشگری از کشورهای مختلف به ایران دعوت شوند و این موضوع به طور گسترده‌ای انعکاس خبری پیدا کند. صنعت گردشگری در ایران نیازمند اقدامات جدی از این دست و همکاری بین نهادهای مختلف است.
صدرنیا: به تجربه نظام صنفی گردشگری در ترکیه توجه کنیم
عضو هیات مدیره جامعه راهنمایان جهانگردی هم در این نشست بر لزوم جمع‌آوری بخش خصوصی و هم‌فکری در صنعت گردشگری تاکید کرد.
علی صدرنیا گفت: این صنعت به دلیل پیچیدگی‌هایش نیازمند مدیریت و تسهیل‌گری است و بخش خصوصی باید در این راستا فعال‌تر عمل کند.
او به آسیب‌های منابع ملی اشاره و تاکید کرد که باید از این منابع به درستی استفاده شود.
عضو هیات مدیره جامعه راهنمایان جهانگردی همچنین بر اهمیت تبلیغات و استفاده از امکانات موجود تاکید کرد و در خصوص ساختتار نظام صنفی گردشگری در ایران گفت: باید تجارب کشورهای موفق مانند ترکیه را به ایران منتقل کنیم. باید زمینه‌ای فراهم کنیم که گردشگری به سمت ایجاد بسترهای اقتصادی پایدار حرکت کند و بتواند سبب ورود ارز به کشور شود.
