براساس برآوردهای جهانی انتظار می‌رود که تقاضای متوقف شده برای سفر که در دوران کرونا شکل گرفته بود، بار دیگر به جریان بیفتد و تعداد مسافران بین المللی در سال ۲۰۲۴ به سطح قبل از همه‌گیری برسد.
روز گذشته گزارشی در وب‌سایت سی.ان.ان منتشر شد که در آن فهرستی از ۳۰ کشور به عنوان کشورهای خارج‌شده از بحران توریسم بعد از کرونا ارائه شده بود. متاسفانه نام ایران در میان این ۳۰ کشور دیده نمی‌شود.
درواقع بهبود بخش سفر و گردشگری از زمان همه‌گیری نابرابر بوده است و حال نیز برخی کشورها نسبت به سایرین در موقعیت بهتری برای پاسخگویی به چالش‌ها و کسب فرصت‌های آینده قرار دارند. در حال حاضر بر اساس شاخص توسعه سفر و گردشگری مجمع جهانی اقتصاد، سه کشور برتر در حوزه سفر و گردشگری، آمریکا، اسپانیا و ژاپن هستند.
به نظر می رسد عوامل کلان اقتصادی، ژئوپلیتیکی و محیطی از جمله موانعی است که باعث شده خروج از بحران توریسم برای برخی کشورها از جمله ایران دیرتر رقم بخورد و همچنان با شرایط نه چندان مساعد اقتصادی و کمبود گردشگر دست به گریبان باشند.
وضعیت صنعت سفر و گردشگری
برای آگاه شدن از وضعیت سفر و گردشگری و شرایط صنعت توریسم در جهان، شاخص توسعه سفر و گردشگری مجمع جهانی اقتصاد (TTDI) به عنوان معیاری برای ذینفعان جهت سنجش پیشرفت، اطلاع رسانی تصمیمات و سیاست ها و تشویق رشد پایدار و انعطاف پذیر عمل می کند.
اروپا براساس رتبه بندی شاخص سال ۲۰۲۳ جزء ۱۰ اقتصاد برتر است و ایالات متحده نیز در صدر لیست قرار دارد.
آمار منتشره همچنین نشان می‌دهد در حالی که ۷۱ اقتصاد از ۱۱۹ اقتصاد رتبه‌بندی شده بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ وضعیت خود را بهبود بخشیده‌اند، میانگین بهبود فقط ۰.۷ درصد بالاتر از سطح قبل از همه‌گیری است.
درواقع از یک سو، افزایش ظرفیت مسیر هوایی و اتصال جهانی، بهبود فضای باز بین‌المللی و افزایش سرمایه‌گذاری در منابع طبیعی و فرهنگی، میل به سفر و گردشگری را افزایش داده است و از سوی دیگر، تقاضای مربوط به سفرها در زمان غیر اوقات فراغت همچنان نیاز به بهبود دارد. همچنین کمبود نیروی کار مداوم در صنعت توریسم جهان هنوز وجود دارد و ظرفیت مسیر هوایی و اتصال، سرمایه گذاری و بهره وری برای همگام شدن با تقاضا نیز از دیگر چالش ها هستند.
این وضعیت باعث ایجاد عدم تعادل عرضه و تقاضا شده است و همین امر همراه با فشارهای تورمی منجر به کاهش رقابت در قیمت و اختلال در خدمات شده است.
اروپا، آسیا و اقیانوسیه مساعدترین شرایط را دارند
از ۳۰ کشور برتر حوزه توریسم در سال ۲۰۲۳، ۲۶ کشور پردرآمد هستند. ۱۹ مورد از آنها در اروپا و هفت مورد در آسیا و اقیانوسیه مستقر هستند.
این کشورها از محیط‌های تجاری و بازار کار مطلوب، سیاست‌های سفر باز، پذیرش فناوری پیشرفته، زیرساخت‌های عالی حمل‌ونقل و گردشگری و جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی و غیرتفریحی غنی بهره می‌برند.
آمار نشان می دهد ۳۰ کشور برتر صنعت توریسم، بیش از سه چهارم تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۲ و ۷۰ درصد رشد تولید ناخالص داخلی بین سال های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۲ را به خود اختصاص داده اند.
جالب آنکه بخش قابل توجهی از بهبودهای بالاتر از حد متوسط در صنعت توریسم مربوط به کشورهای با درآمد پایین تا متوسط رو به بالا، از جمله کشورهای جنوب صحرا و آفریقای شمالی، اوراسیا، آمریکای جنوبی، آسیای جنوبی، و بالکان و اروپای شرقی هستند.
تنش های خاورمیانه و جای خالی ایران
گزارش سازمان جهانی جهانگردی در سال گذشته میلادی نشان می داد که خاورمیانه با ورود ۲۰ درصد بالاتر از سطح قبل از همه‌گیری در ۹ ماه منتهی به سپتامبر ۲۰۲۳ پیشتاز بهبود وضعیت توریسم به صورت نسبی بوده است.
با این همه بالا گرفتن تنش ها در غزه تا حدودی روند صنعت توریسم خاورمیانه را متوقف کرد. در حال حاضر براساس آمار منتشر شده، کشور امارات متحده عربی در رتبه هجدهم کشورهای دارای بهترین اقتصاد در زمینه سفر و گردشگری بوده و موفق ترین کشور در منطقه خاورمیانه است. از میان همسایگان ایران نیز ترکیه با ۴.۳۹ امتیاز، در رتبه بیست و دوم قرار گرفته و جزء ۳۰ کشور برتر در حوزه توریسم است.
در این میان ایران باوجود بهره مندی از آثار تاریخی و طبیعی شاخص اما نتوانسته جایگاهی در خور در اقتصاد توریسم داشته باشد و نامش در میان کشورهای برتر اعلام شده دیده نمی شود.
به زعم کارشناسان سرمایه گذاری بیشتر برای کمک به افزایش سهم بازار و بهبود آمادگی کشورها در حوزه گردشگری می تواند برای حل این مشکل راهگشا باشد. آنچه مسلم است اما تحریم های اقتصادی، تنش های سیاسی و تورم این روزها، دست ایران را تا حدودی زیادی از جهش در حوزه توریسم کوتاه کرده است و فعلا باید نظاره گر رقابت منطقه ای امارات متحده عربی و ترکیه باشیم.
