«سفر امروز» از نمایشگاه ملی صنایع دستی تبریز گزارش می‌دهد
رویدادی ملی با ظرفیت فراملی

در کنار سومین نمایشگاه بین المللی گردشگری تبریز، یازدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی نیز برگزار شد. این نمایشگاه که با حضور وزیر میراث‌فرهنگی افتتاح شد، میزبان سفرای کشورهای تاجیکستان ازبکستان به همراه کاردار ارمنستان، سرکنسول آذربایجان و هیأت اقتصادی ارمنستان و ۲۰ رسانه‌ داخلی و خارجی بود.

به گزارش «سفر امروز» یازدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی تبریز و سومین نمایشگاه گردشگری در حالی در این شهر برگزار شد که براساس نظر شرکت کنندگان و بازدید کنندگان نسبت به دوره گذشته از کیفیت و کمیت بالاتری برخوردار بود.

می‌توان گفت نمایشگاه ملی صنایع دستی تبریز حتی از آخرین نمایشگاه صنایع دستی که در تهران برگزار شد، از نظر کیفی و کمی بالاتر بود، با این همه بیشتر هنرمندانی که در این نمایشگاه حضور داشتند یک‌دل و یک صدا بر این باور بودند که به واسطه پایین آمدن قدرت خرید مردم ایران، میزان خرید چشم‌گیر نیست. برخی هم معتقد بودند که باید با فرهنگ‌سازی نگاه مردم شهرهای مختلف را نسبت به صنایع دستی سایر استان‌ها تغییر داد و برای آن‌ها انگیزه خرید ایجاد کرد و یا این که براساس نوع سلیقه خریدی که در هر استان وجود دارد، نمایشگاه‌های صنایع‌دستی برگزار شود.

با توجه به این که استان آدربایجان شرقی از جنبه‌های سیاسی، اجتماعی، اقلیمی و فرهنگی دارای اهمیت است و همزمان با ارمنستان، نخجوان و آذربایجان مرز دارد، هر چه بهتر برگزار شدن نمایشگاه صنایع دستی و گردشگری تبریز می تواند، زمینه تعامل میان کشورهای منطقه را گسترش دهد و زمینه‌ساز افزایش وردی گردشگران خارجی در زمان برگزاری نمایشگاه باشد.

اما اهمیت نمایشگاه صنایع دستی و گردشگری تبریز که قرار شده در تقویم گردشگری کشور زمان برگزاری آن ثبت شود، این ضرورت را به وجود می آورد که حتی به این نمایشگاه به صورت فراملی  فکر کنند و حتی می‌توان غرفه‌ای در بهترین نقطه نمایشگاه، صرفا برای نمایش آثار بهترین هنرمندان صنایع دستی یافته و زمینه تعامل و گفت وگو میان هنرمندان با بازدیدکنندگان فراهم شود.

همچنین برگزاری کارگاه های آموزشی در این نمایشگاه موجب می‌شود که بازدیدکنندگان تا حدودی با صنایع دستی که خریداری می‌کنند، آشنا شوند. هر چند که در یازدهمین نمایشگاه صنایع دستی تبریز، غرفه ای را به عنوان خانه هنرمندان برپا کرده بودند و یکی از هنرمندان مطرح استان در مقابل چشم بازدید کنندگان به خلق یک اثر سفالی می پرداخت و در نهایت این آثار را به بازدید کنندگان هدیه می داد، اما این یک هنرمند به تنهایی نمی‌تواند بار آموزشی نمایشگاه را بر دوش بکشد. البته منظور از آموزش یاد دادن تمام فوت و فن هنر نیست، بلکه هدف ایجاد انگیزه برای آشنایی و خرید صنایع دستی است.

البته در برخی از غرفه‌ها، همزمان هنرمندان در مقابل چشم بازدیدکنندگان اقدام به خلق اثر هنری می‌کردند که براساس نظر سنجی که خبرنگار «سفر امروز» از بازدیدکنندگان انجام داد؛ دو غرفه‌ای که در آن‌ها شیشه‌گری می شد، از سایر غرفه‌ها بیشتر مورد توجه قرار گرفت.

افسانه زلفی هنرمند خوزستانی که در یازدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی با جاجیم شرکت کرده بود، گفت: من تاکنون در چند نمایشگاه صنایع دستی شرکت کرده‌ام اما این نخستین بار است که در نمایشگاه صنایع دستی تبریز شرکت می‌کنم، به نظرم استقبال از نمایشگاه خوب بود اما از فروش نمایشگاه راضی نبودم.

او افزود: تبریز یکی از استان‌های ایران است که در هنر فرش در جهان شناخته شده است و به نظرم تبریزی‌ها زیاد تمایلی به خرید جاجیم ندارند.

این هنرمند با اشاره به ضرورت حمایت از هنرمندان صنایع دستی، گفت: صنایع دستی هنری است که نیاز به حمایت همه جانبه دارد. این روزها با افزایش قیمت دلار و فروش عمده مایحتاج کار ما، هنرمندان صنایع دستی که کارشان گاه جز مشاغل خانگی به شمار می‌رود، دچار مشکل می شود و همین امر موجب می‌شود که چشم انداز روشنی برای آینده هنر خود نداشته باشیم.

زلفی افزود: من در اهواز زندگی و کار می‌کنم و همان‌طور که می‌دانید دامپروری در خوزستان بسیار رواج دارد اما من برای خرید پشم برای بافت جاجیم دچار مشکل هستم چون فروشنده‌ها، پشم را به صورت خرد نمی‌فروشند و من هنرمند هم توان خرید عمده ندارم و به همین خاطر مجبورم پشم را از اصفهان بخرم. با توجه به این که دیگر پشم به صورت خرد در استان خودمان فروش نمی‌رود مشاغل مرتبطی چون فراوری از پشم و نخ ریسی از بین رفته است و همین کار ما را دشوار می‌کند و ما مجبوریم پشم خورستان را از استان دیگری و گران‌تر بخریم و همه این عوامل موجب می‌شود که به توجه به توان پایین مالی هنرمندان صنایع دستی، میزان تولید و در نهایت فروش آن‌ها به خاطر بالا رفتن قیمت‌ها پایین بیاید.

ابوذری دیگر هنرمند شرکت کننده در این نمایشگاه گفت: من را همه به عنوان مارکوپلو می شناسند چون در تمام نمایشگاه‌های صنایع دستی که در کشور برگزار می شود، شرکت می‌کنم.

او افزود: برگزارکنندگان تبلیغات خوبی برای نمایشگاه کرده بودند و اتفاقا استقبال خوبی از نمایشگاه شد اما ای کاش دولت از هنرمندان حمایت بیشتری می‌کرد و تمام هزینه‌های نمایشگاه را برای شرکت‌کنندگان رایگان می‌کرد. متاسفانه بسیاری از هنرمندان توان این را ندارند که هزینه‌های شرکت در نمایشگاه را پرداخت کنند. پیش از این در برخی از نمایشگاه ها هزینه اسکان و غذا بر عهده برگزار کنندگان بود اما در این نمایشگاه در کنار پول اسکان و غذا، پول برق برای غرفه نیز به هزینه های ما اضافه شده است.

این هنرمند که از بوشهر در نمایشگاه شرکت کرده بود گفت: من به عنوان کارگزاری نمایشگاه شرکت می‌کنم و محصولات دریایی خانم‌های سرپرست خانوار را برای فروش به نمایشگاه می آورم و چشم امید بسیاری از زنان سرپرست خانوار بوشهری به برگزاری و فروش این نمایشگاه‌ها است.

معتقدی‌فر، دیگر هنرمند شرکت کننده در نمایشگاه صنایع دستی که او نیز از بوشهر در این رویداد شرکت کرده بود، گفت: تمام حصیرهایی که در این غرفه به نمایش گذاشته شده، حاصل کار زنان سرپرست خانوار است که با برگ درجه یک خرما در شهر ملی حصیر ایران بافته شده‌اند.

او ابراز امیدواری کرد که با تداوم برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی و حمایت دولت، زمینه‌ای برای گسترش توجه و خرید از صنایع دستی در کشور فراهم شود و خرید صنایع دستی به جای کالاهای درجه سه خارجی به سبد خانوارهای ایرانی افزوده شود.

راحله نامداری هنرمندی که آثار پاپیه ماشه‌ای را در غرفه‌اش به نمایش گذاشته بود، گفت: من در نمایشگاه‌های متعددی شرکت کرده‌ام و به نظرم برگزارکنندگان نمایشگاه زمان و ساعت خوبی را برای نمایشگاه انتخاب کرده‌اند، در بیشتر استان‌ها، نمایشگاه ها از ۱۰ صبح تا  ۳بعد از ظهر برگزار می شود و همین امر موجب می شود تا بسیاری از افرادی که آن ساعت باید در محل کار یا تحصیل خود حضور داشته باشند از بازدید و خرید نمایشگاه محروم باشند.

محمدرضا پورحیدر با آثار قلم زنی در نمایشگاه حضور داشت، گفت: استقبال از نمایشگاه خوب بود اما خرید نه این همه به واسطه پایین آمدن قدرت خرید مردم است که سال به سال کمتر می شود و در چنین شرایطی مردم کمتر توان خرید صنایع دستی دارند.

صمد کریمی یکی از هنرمندان پیشکسوت تبریزی که در غرفه‌اش، درهای گره چینی خودنمایی می کرد، گفت: من از مرمت گران میراث فرهنگی هستم و در بیشتر نمایشگاه های صنایع دستی که در کشور برگزار شده حضور داشته ام. این نمایشگاه نسبت به نمایشگاه سال گذشته بسیار خوب بود، اما نسبت به نمایشگاه هایی که پیش از شیوع کرونا برگزار شد، استقبال و فروش بسیار کم بود.

این هنرمند افزود: باید قبول کرد یک هنرمند صنایع دستی توان این را ندارد که هزینه های جاری شرکت در نمایشگاه را پرداخت کند. باید دولت به شرکت کنندگان به نمایشگاه تسهیلات بدهد و کل هزینه های آن را رایگان کند.

کریمی درباره وضیعت نابسامان برخی از صنایع دستی ایران همچون گره چینی که نفس های آخر خود را می کشند، گفت: جای افسوس دارد که می‌بینم برخی از صنایع دستی ما نفس های آخر را می‌کشند اما برای احیای آن‌ها کاری نمی‌کنیم. همین گره چینی دارد فراموش می شود، من سالها است که دارم تلاش می‌کنم این هنر فراموش نشود اما یک تنه نمی‌توان کاری پیش برد.

او افزود: بالا رفتن دلار و افزایش چندین برابری مواد اولیه کار ما باعث شده که دیگر کمتر کسی توان خرید صنایع دستی داشته باشد. مثلا من باید متری ۲۵میلیون تومان پرداخت کنم تا شیشه رنگی بخرم، یک تن چوب را حداقل ۶۰میلیون بخرم و ساعت‌ها کار روی این مواد اولیه انجام شود تا در نهایت چهار در ساخته شود اما مشتری توان این را ندارد تا حتی کمی بیشتر از نصف قیمت تمام شده کار را پرداخت کند. در چنین شرایطی چند هنرمند توان کار خواهد داشت و اصلا انگیزه‌ای به‌وجود خواهد آمد تا هنرجویی بخواهد این هنر نفیس و اصیل را یاد بگیرد. من اگر همچنان کار می‌کنم برای دل خودم است.

مصطفی قاسمی هنرمند قلمکاری که از اصفهان در این نمایشگاه حضور داشت گفت: با این که من نسل در نسل قلمکار هستم و این شغل و هنر از پدرم به من ارث رسیده و ۳۷سال است که مشغول به این هنر هستم اما این برای نخستین بار است که در نمایشگاه شرکت می‌کنم.

او افزود: من سال‌ها بود که درخواست وام صنایع دستی کرده بودم اما تاکنون این وام به من تعلق نگرفته و در نهایت به من پیشنهاد شرکت در این نمایشگاه را دادند، استقبال از این نمایشگاه خوب است اما فروش نه. ما هم تصمیم گرفتیم برای اینکه بدون فروش به شهرمان برنگردیم، با قیمت عمده سفرهای قلمکار را بفروشیم تا هنرمان به خانه‌های هم وطن های تبریزی ما برود.

برگزاری یازدهمین دوره نمایشگاه ملی صنایع دستی و سومین دوره نمایشگاه بینالمللی گردشگری تبریز- ایران افق‌های روشن و امیدبخشی را برای این حوزه در کشور فراهم کرده است که ارتقای کیفی آن نسبت به دوره های قبلی می‌تواند هموار کننده این مسیر هویت بخش و رونق بخش اقتصادی باشد.

یازدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی ایران – تبریز در روزهای ۲۵ تا ۲۸ مهرماه در محل دائمی نمایشگاه های بین المللی تبریز برگزار شد.