سید رضا صالحی امیری، گزینه پیشنهادی مسعود پزشکیان برای تصدی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، هفته آینده باید برای اخذ رای اعتماد نمایندگان مردم در مجلس حاضر شود. او بر این اعتقاد است که برنامه‌هایش متناسب با نیازهای امروز این وزارتخانه است و می‌تواند جوابگوی ماموریت وزیر در حوزه‌های سه‌گانه این دستگاه باشد. او در گفت‌وگو با «سفر امروز» دیدگاه‌های خود را در خصوص مهم‌ترین ملاحظات و چالش‌های صنعت گردشگری کشور تشریح کرد.
***
شما هفته آینده باید برای ارائه برنامه‌های‌تان به عنوان گزینه پیشنهادی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در مجلس حاضر شوید. این گفت‌وگو بناست ناظر بر حوزه گردشگری باشد. می‌دانیم که فعالان این صنعت خواسته‌ها و گلایه‌های زیادی دارند. از نظر شما امروز مهم‌ترین اولویت‌های گردشگری ایران که باید مورد توجه و تمرکز وزارتخانه قرار بگیرد، کدامند؟
رویکرد اصلی این است که سیاستگذاران به این جمع‌بندی برسند که گردشگری از اولویت‌های کشور است.تا این اتفاق نیفتد، کار پیش نمی‌رود. می‌دانیم که همسایه ما، ترکیه، از وقتی به این اولویت توجه کرد، توانست دسترسی بالایی به منابع ارزی حاصل کند. در واقع ترکیه موفق شد با تغییر ریل نتیجه بگیرد. همین‌طور کشورهای حاشیه خلیج فارس، آسیای میانه و قفقاز، ولی ما برغم داشتن ظرفیت های بینظیر در این عرصه هنوز با اتکا به نفت اقتصادمان را مدیریت می‌کنیم. واقعیت این است که صنعت گردشگری در اولویت‌های کشور نیست. تا به حال هم اگر این صنعت پیش رفته، همت خود فعالان و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی بوده است.
اگر بخواهیم قدری مصداقی‌تر صحبت کنیم، این در اولویت قرار گرفتن چه ملاحظات و ملزوماتی دارد. به طور مشخص چه شرایطی باید باشد که گردشگری در اولویت قرار بگیرد؟
یکی از مهم‌ترین موضوعات ایجاد بستری آرام برای رونق این صنعت است. در تنش‌های منطقه‌ای حل مشکلات گردشگری دشوارتر می‌شود. لازمه این کار رسیدن به یک ثبات سیاسی و یک منطق عقلانی است. تردیدی نیست که امنیت لازمه حیات است؛ از جمله در منطقه ما. روشن است که صنعت توریسم بدون امنیت رشد نمی‌کند. نکته مهم بعدی تخصیص منابع است. با این تسهیلات و منابع ناچیزی که به این صنعت اختصاص می‌یابد، فقط ادامه حیات ممکن است، نه پیشرفت! یعنی پولی که تزریق می‌شود برای ادامه حیات این صنعت است، برای تنفس این صنعت است؛ اما نمی‌تواند توسعه را به همراه داشته باشد. لازم است فضا را تغییر دهیم تا سرمایه‌گذار، اعم از داخلی یا خارجی، به سرمایه‌گذاری ترغیب شود. بدون منابع ممکن است همه سخنرانی کنند و حرف‌های زیبا هم بزنند اما توسعه حاصل نمی‌شود. امروز در دنیا امنیت، اولویت اول است. اگر ترکیه توانست سالانه ۳۰ میلیون گردشگر وارد کشور کند، به این مسایل توجه کرد و سعی کرد در دنیا روی ذهنیت‌ها در مورد کشورش کار کند. بدون این‌که قدرت کنترل سیستم از دستش خارج شود. ترکیه از روش‌های نوین برای ایجاد «امنیت پیشگیرانه» استفاده کرد و می‌بینیم که نتیجه هم گرفت. ترکیه موفق شد؛ چون روش‌هایش را تغییر داد و به روز کرد. بنابراین باید برگشت به همان موضوعی که در ابتدا گفته شد. این‌که نگاه‌ها باید تغییر کند تا در پی آن زیرساخت‌ها هم توسعه پیدا کند؛ وگرنه هر چه قدر هم سخنرانی کنیم و شعار بدهیم، راه به جایی نخواهیم برد.
دلایل زیادی می‌توان برای بالفعل نشدن توانمندی‌های بالقوه ایران در حوزه گردشگری برشمرد. می‌خواهیم روایت شما را در این باره بشنویم.
هنوز اراده ملی بر این قرار نگرفته است که از این ظرفیت بهره بگیرد. ظرفیتی که می‌تواند کمک بزرگی باشد برای رسیدن به هدفی مهم، یعنی بهبود شرایط معیشتی مردم. الان که دارم با شما صحبت می‌کنم، دولت ۵۵۶ هزار میلیارد تومان کسری بودجه دارد. چه باید کرد؟ جواب کوتاه و روشن است. ما نمی‌توانیم با این ریل‌گذاری به آن هدف متعالی که در برنامه هفتم توسعه داریم، برسیم. باید تغییر ریل بدهیم. اگر ۲۰ سال پیش اقدام کرده بودیم، امروز تعداد گردشگران خارجی در تهران، از استانبول بیشتر بود. سال‌های سال اوضاع همین خواهد بود اگر ریل عوض نشود. لازمه رسیدن به تحول، عوض شدن نگاه است.
این تغییر نگاه تا حد زیادی در بخش خصوصی اتفاق افتاده.
بله. اگر تا به امروز گردشگری ادامه حیات داده، تلاش بخش خصوصی بوده. آن‌ها تحت تاثیر سیاست‌های ساختار هستند. آقای پزشکیان ایده بسیار خوبی دارند مبنی بر این‌که باید به یک اجماع و توافق برسیم و به کشور این پیام را بدهیم که ما می‌خواهیم به سمت حل مساله برویم.
این نگاه شما ناظر بر مسایل داخلی کشور است. در حوزه بین‌الملل چطور؟
در منطقه هم باید به سمت تنش‌زدایی برویم. باید روابط‌مان در حوزه خلیج فارس را تقویت کنیم. باید به این نتیجه واقعی برسیم که کشور با تنش پیشرفت نمی‌کند. این که می‌گویم تغییر نگاه مهم‌ترین نیازی است که امروز در کشور داریم و این تغییر در گردشگری هم از ملزومات مهم است. مادامی که نگاه تغییر نکند، همچنان در فضای گذشته زیست می‌کنیم و پیوسته حسرت می‌خوریم.
فکر می‌کنید این تغییر نگاه در مردم به وجود آمده؟
جامعه ایران به شدت تطبیق گراست. ۶۵ میلیون نفر هر روز به فضای مجازی مراجعه می‌کنند. این مردم مدام خود را با دیگر کشورهای منطقه مقایسه می‌کنند و این تطبیق برایشان خوشایند نیست. با ندیدن این مسایل مشکل حل نمی‌شود.
معتقدید کشورهایی که در جذب گردشگر موفق بوده اند توانستند توسعه اقتصادی قابل‌اتکایی داشته باشند؟
چیزی که سبب رشد این کشورها شده، جذب سرمایه‌گذار است. کاری که ما با همه زمینه‌های بالقوه‌ای که داریم نتوانستیم به درستی انجام بدهیم. آن‌ها با این سرمایه‌گذاری‌ها شهرهای جدید ساخته‌اند.
بنابراین تغییر نگاه را پیش‌نیاز تغییرات دیگری از جمله جذب سرمایه برای ایجاد بسترها و زیرساخت‌های گردشگری می‌دانید.
بله، جمع‌بندی من این است که ما سه تغییر نیاز داریم. تغییر اول در نگاه است. نگاه که تغییر کند، فضا هم تغییر خواهد کرد و آرامش برای توسعه گردشگری فراهم خواهد شد و این تغییر دوم است. تغییر سوم، همان زیرساخت‌هاست که گفتید. یعنی هر سه این‌ها باید حل شود تا نتیجه بگیریم. فرض کنیم دو تای اول حل شد؛ آیا می‌توانیم گردشگر بیاوریم؟ با ۱۵۰۰ هتل و حدود ۶۰ هتل ۵ ستاره چطور می‌توان جوابگوی اهدافی شد که برای جذب گردشگر داریم؟ بنابراین سه تغییری که گفته شد باید به وجود بیاید تا نتیجه حاصل شود.
طبعا عهده‌دار شدن جایگاه وزارت، مسئولیت سنگینی خواهد بود و بی‌شک شما به خوبی به آن آگاهید. آیا ایجاد این سه تغییر که گفتید می‌تواند در سطح کلان نقاط تمرکز وزارتخانه تحت مدیریت شما قلمداد شود؟
بله، اگر این مسئولیت به من واگذار شود، می‌دانم که تلاش زیادی می‌طلبد. تغییر نگاه به گردشگری در کشور خود موضوع بسیار گسترده‌ای است که تحولات بعدی را در پی خواهد داشت. دوره دشواری خواهیم داشت تا بسترها را برای ایجاد این تحولات فراهم کنیم.
و نظرتان در خصوص اختیارات بخش خصوصی که همواره مورد انتقاد فعالان و سرمایه‌گذاران این بخش بوده چیست؟ سال‌هاست که گفته می‌شود بخش‌های زیادی از اختیارات دولت در حوزه گردشگری باید به بخش خصوصی واگذار شود.
بله، معمولا هر کجا دولت وارد شد، ناموفق بود و بخش خصوصی عمدتا موفق‌تر عمل کرد. راه نجات کشور این است که بخش خصوص تقویت شود. طبعا در آینده در این باره با ذکر جزییات بیشتر صحبت خواهم کرد. عجالتا بگویم همان‌طور که اول این گفت‌وگو مطرح کردم، حیات گردشگری را بخش خصوصی حفظ کرده و باید به این مساله توجه شود. همان‌طور که کشورهای همسایه ما توجه کردند و نتیجه گرفتند.
