سفر امروز: چند روز پیش و به دنبال برگزاری نشستی با موضوع بررسی اقتصاد دریامحور که وزیر گردشگری و نمایندگان استان‌های ساحلی هم در آن حضور داشتند، یادداشتی در «سفر امروز» منتشر شد که به اهمیت پیوند سیستماتیک این گونه از گردشگری با مناطق آزاد تاکید داشت. خصوصا که سیدرضا صالحی امیری در آن نشست از برنامه‌های دولت برای توسعه گردشگری دریایی گفته و با این گزاره که «راه توسعه ایران از دریا می‌گذرد» بر اهمیت اقتصاد دریامحور تاکید کرده بود.
در آن یادداشت که با عنوان «گردشگری دریایی، فراتر از سفرهای سیاحتی» منتشر کردیم، توضیح داده شد که طبق تعارف علمی جدید از «اقتصاد گردشگری» امروزه این صنعت دامنه‌ای گسترده‌تر از سفر صِرف اشخاص دارد و انواع گونه‌های حمل‌ونقل که دربردارنده فعالیتی اقتصادی باشد، اعم از سفر کالا و خدمات و… نیز در این زمره قرار می‌گیرد. فراز اصلی آن یادداشت که در بخشی از عنوان آن نیز انعکاس یافته بود، اهمیت توجه به مناطق آزاد بود. با این تاکید که امروز و با توجه به وضعیت کنونی اقتصادی ایران «توجه به ظرفیت مناطق آزاد بیش از هر وقت دیگری ضرورت دارد.»
خوشبختانه حالا رسانه‌ها از موضوعیت ویژه «مناطق آزاد» از منظر ظرفیت‌های گردشگری در سیاست‌های وزارتخانه خبر می‌دهند. چنان‌که از وزیر گردشگری نقل می‌شود که این وزارتخانه «برای تقویت زیرساخت‌ها و جذب گردشگر خارجی، تعاملی سازنده با مناطق آزاد» دارد. تبدیل شدن موضوع مناطق آزاد به مساله رسانه‌های حوزه گردشگری، گواهی است بر این‌که ظرفیت‌های بالقوه این مناطق که سال‌ها بلااستفاده مانده بوده، حالا در کانون توجه دولت و به تَبَع آن، وزارت گردشگری قرار گرفته است. اگر پیش از این و طبق تعارق سنتی، کابری مناطق آزاد با عناوینی چون «اقتصادی، تجاری، صنعتی و گردشگری» تعریف میشد، امروز می‌دانیم که «گردشگری» در معنای موسّع و امروزین خود، هم جامعِ صنعت است، هم تجارت و هم اقتصاد» و همه این حوزه‌ها در وجهی از خود با مساله «سفر» پیوندی ماهیتی و اجتناب‌ناپدیر دارند. بنابراین تعامل میان مناطق آزاد و وزارت گردشگری که سیدرضا صالحی امیری از آن سخن به میان آورده، از این منظر اهمیت ویژه‌ای دارد. همان‌طور که گفته شد، جاذبه‌های سیاحتی و در راس آن‌ها دریا به مثابه امکانی تفریحی که موجب سفرهای سیاحتی به مناطق آزاد می‌شود، بخش مهمی از ظرفیت‌های این مناطق است، اما آنچه از اقتصاد گردشگری در مناطق آزاد مراد می‌کنیم، علاوه بر این، دربرگیرنده همه فعالیت‌های اقتصادی است که درن مناطق صورت می‌گیرد. می‌دانیم که تجارت و بازرگانی در این مناطق به سبب هزینه پایین‌تر و بهره‌وری بیشتر-از جمله به خاطر معافیت‌هایی گمرکی و مالیاتی و…- آسان‌تر و اقتصادی‌تر از سرزمین اصلی است. بنابراین طبق تعریف جامعی که از گردشگری و سفر داریم، هر چه پویایی کسب و کارهای تجاری و اقتصادی در مناطق آزاد بیشتر باشد، در واقع صنعت گردشگری روتق بیشتری گرفته است؛ این هم‌افزایی را از سوی دیگر آن هم می‌توان توصیف کرد؛ به این صورت که گردشگری به عنوان صنعتی دربرگیرنده «سفر» در ابعاد و انواع مختلف آن، جامعِ همه فعالیت‌های تجاری، اقتصادی، صنعتی و… است که تحقق آن‌ها در مناطق آزاد مستلزم «سفر» است.
به هر حال، صحبت‌های وزیر گردشگری در خصوص تعامل این وزارتخانه با مناطق آزاد را باید به فال نیک گرفت و آن را به حساب دور نماندن ظرفیت‌های باقلوه و بسیار مهم این مناطق از نگاه دولت هاردهم گذاشت. امیدواریم این توجه به ثمر بنشیند و منجر به برداشتن گام‌های بلندی در اقتصاد این مناطق شود؛ مناطقی که شکوفایی آن‌ها در جذب سرمایه و وارد کردن ارز به کشور، همانا مقوّم اقتصاد کشور و مردم ایران است. با این توضیح تکمیلی که عوامل بازدارنده داخلی و خارجی از نظرگاه این یادداشت دورنمانده و می‌دانیم که مسیر برای بارورسازی این فرصت‌های درخشان، کم نیستند. با این حال امید و توقع غلبه بر این بازدارنده‌ها با اتکا به ایمان و عشقی که باید به آینده این صنعت داشته باشیم، امید و توقع بی‌راهی نیست که اساسا انسان به همین عشق و ایمان و امید زنده است. به توصیه منتسب به لسان‌الغیب باید صبور بود «…که در راه عاشقی/ آن کس که جان نداد به جانان نمی‌رسد».
