بازار زنجان، طولانی‌ترین بازار ایران و یکی از آثار منحصر به فرد استان است که در دوره قاجاریه ساخته شده است و طی سال‌های گذشته تلاش‌هایی برای ثبت جهانی آن صورت گرفته اما وجود حصار لوله‌های گاز، مانع این امر مهم شده است.
به گزارش «سفرامروز» به نقل از ایرنا، میراث فرهنگی هویت ملی و نماد فرهنگی هر کشوری به شمار می رود و نشان از پیشرفت و رشد انسان در طول تاریخ دارد، حفاظت از آثار باستانی و شناساندن این میراث بزرگ به جهانیان موجب جذب گردشگران و پویایی اقتصاد کشور می‌شود و حوزه‌های گوناگون را متحول می‌سازد.
در این میان شناسنامه هر کشوری آثار باستانی و میراث فرهنگی آن به شمار می‌رود. آثار باستانی قدمت، تاریخچه و تمدن هر سرزمینی را مشخص می‌کند، بنابراین حفاظت و حراست از آنها امری ضروری است و نسل‌های مختلف نیز چون پیشینیان باید از این میراث اجدادی پاسداری کنند.
ایران به عنوان یکی از بزرگترین تمدن‌های بشری دارای آثار تاریخی فراوانی است که به عنوان گنجینه‌ای بزرگ از آثار گذشتگان و آینه‌ای تمام‌نما از تمدن ایرانی معرفی می‌شود.
استان زنجان نیز با داشتن ظرفیت های بی بدیل در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به ویژه آثار شاخص و فاخری همانند گنبد جهانی سلطانیه را در خود جای داده است.
در این میان آثاری ارزشمند همانند بازار تاریخی زنجان نیز قلب تپنده شهر محسوب می‌شود و به یقین ثبت جهانی آن می‌تواند تحولاتی را ایجاد کند، اما بی‌توجهی به مسائل مانع این امر مهم شده است.
این در حالی است که سه دسته اثر شامل «معماری، پیکره و مجسمه، نقاشی و سنگ نگاره‌ها و کتیبه‌ها، آثار با طبیعت باستان شناسی، پناهگاه‌های داخل غارها»، «مجموعه‌ای از بناهای مرتبط به لحاظ معماری و یا جایگاه و یا بناهای مجزا» و «سایت، منظره‌های فرهنگی و یا سایت‌های باستان‌شناسی و یا محوطه‌های مردم شناسی» به عنوان اثر فرهنگی قابل درج در فهرست میراث جهانی هستند.
موانع ثبت جهانی بازار زنجان
معاون میراث فرهنگی استان زنجان با بیان اینکه این استان با داشتن بناهای تاریخی و طبیعی متعدد در شمال غرب کشور ایران واقع شده است، گفت: زنجان یکی از استان‌های غنی به لحاظ فرهنگی تاریخی به شمار می‌رود.
محمدرضا محمدپور با اشاره به موضوع ثبت جهانی بازار زنجان گفت: تصمیم‌گیری برای به ثبت جهانی رسیدن بازار تاریخی شهرزنجان به چند سال گذشته باز می‌گردد، اما اتفاقاتی برای این مکان تاریخی رخ داد که متاسفانه این روند را کند یا به عبارتی متوقف کرد.
وی با اشاره به اینکه مداخلات انسانی در بازار زنجان از علل عدم ثبت جهانی بازار تاریخی بود، اظهار داشت: همواره موضوع مهم گرمایش بازار زنجان از جمله دغدغه‌های کسبه بوده است به طوری که باید در این زمینه تمهیدات لازم اندیشیده می‌شد و برای حل این مساله پس از کش و قوس های فراوان لوله کشی گاز انجام گرفت.
این مسوول با بیان اینکه در نهایت با پیگیری ها حتی همکاری برخی مسوولان برای رفع موضوع سرمایشی بازار زنجان، لوله کشی گاز انجام گرفت، ادامه داد: متاسفانه این اقدام به صورت غیر فنی صورت گرفت به طوری که حتی می‌توان در پشت بام بازار لوله های گاز سرگردانی را مشاهده کرد.
معاون میراث فرهنگی استان زنجان با اشاره به اینکه متاسفانه همین اقدام موجب شد بازار زنجان از برنامه ثبت جهانی خارج شود، گفت: مداخلات انسانی در این اثر بیش از اندازه صورت گرفته و اگر پرونده ای هم تشکیل شود به طور حتم رد خواهد شد.
غار کتله خور در اولویت ثبت جهانی
این مسوول با اشاره به اینکه برای ثبت یک اثر تاریخی در فهرست جهانی یونسکو معیارها و شاخص هایی وجود دارد، ادامه داد: در این راستا به معیارهای از قبیل دستاوردی بی نظیر از نبوع هنری پیشینیان، یا اینکه یک نمادی از تبادل ارزش های بشر در حوزه فرهنگ در یک دوره مشخص یا نمونه ای برجسته از معماری و چشم انداز برجسته می توان اشاره کرد.
وی اظهار داشت: همچنین باید یک اثر جهانی نشان دهنده فرهنگ خاص یک منطقه باشد که البته این مهم برای ثبت جهانی بازار رخ داده است و همچنین این معیارها هم باید نمونه‌های برجسته‌ای از مراحل و تغییرات تاریخی زمین مثل غار، یا پدیده ای، بی‌نظیری با زمینه های استثنایی و زیباشناسی باشد.
محمدپور با اشاره به اینکه غار کتله خور شگفت انگیزترین غار جهان محسوب می‌شود و در هفت طبقه تشکیل یافته است، افزود: ۳۰ کیلومتر این غار شناسایی شده که از این میزان ۲ کیلومتر آن برای بازدیدکنندگان قابل بازدید است.
وی با بیان اینکه در واقع از هفت طبقه غار، سه طبقه شناسایی شده است که فقط یک طبقه امکان بازدید دارد، اظهار داشت: طبقات زیرین توسط کوهنوردان و غار نوردان قابل دسترسی است.
این مسوول با بیان اینکه البته از شاخص های مد نظر اثر جهانی گفته شده تعدادی در بازار زنجان نیز وجود دارد گفت : بازار زنجان با داشتن ۲ کیلومتر طول یکی از بناهای تاریخی، تجاری و اقتصادی شهر زنجان به شمار می رود چرا که نوع معماری متنوع و متعددی دارد.
معاون میراث فرهنگی استان زنجان ادامه داد: قرار گیری گرمابه و مساجد در کنار بازار زنجان گویای ابن نکته مهم در آیین اسلام است و کسی که می خواست تجارت کند یک مراحلی را باید طی می‌کرد و آن مراحل از این قرار بود که باید طهارت را انجام می داد، سپس عبادت در مساجد انجام داده و در نهایت به تجارت ختم می شد.
بازار زنجان در قید و بند لوله های گاز
این مسوول با تاکید بر اینکه مهمترین قضیه ای که در ثبت نشدن بازار زنجان دخالت داشت همان لوله کشی گاز بود ابراز امیدواری کرد: با همکاری دستگاههای مربوطه از قبیل استانداری، شهرداری، میراث فرهنگی، هیات امنای بازار دست به دست هم دهند و برنامه مدونی را برای گرمایش بازار زنجان حل و فصل کنند.
وی اظهار داشت: واقعیت این است که کسبه بازار حق دارند با توجه به اقلیم سردسیر زنجان محل کسب و کارشان گرمایش و سرمایش خوبی داشته باشد، معتقدم باید یک فکر اساسی در این خصوص کرد.
محمدپور با بیان اینکه ثبت اثر جهانی دستاوردها و مزایایی دارد، گفت: میراث جهانی” یونسکو “به مجموعه مکان های فرهنگی و طبیعی ثبت شده اطلاق می شود که در واقع به تایید کمیته میراث جهانی رسیده باشد، اماکنی که در این فهرست قرار می‌گیرد براساس کنوانسیون حمایت از میراث جهانی، فرهنگی و طبیعی به تمامی بشر تعلق دارد.
وی با اشاره به اینکه این موضوع فارغ از ملیت و نژاد بوده و بنای ثبت جهانی متعلق به تمامی جهان است، گفت: البته درحق مالکیت و حاکمیت هیچ خللی وارد نمی‌شود و اتفاقی که می‌افتد این است که اعضای کل کنوانسیون یونسکو دست به دست هم می‌دهند تا از این اثر ثبت شده جهانی حفاظت کنند.
این مسوول با تاکید بر اینکه در واقع دولت ها موظف به حفظ و نگهداری آثار جهانی هستند گفت: اعضای کنوانسیون می توانند آثار خود را برای ثبت جهانی معرفی کنند، هر کشوری می تواند هر سال یک تا ۲ مورد را معرفی کند و این آثار در جلسه یونسکو مورد بررسی قرار گرفته و سپس پیگیری ها انجام و در نهایت ثبت جهانی صورت می گیرد.
معاون میراث فرهنگی استان زنجان گفت: قرارگیری یک اثر جهانی می‌تواند موجب حفاظت بیشتر آن شده و علاوه بر آن به جذب بیشتر گردشگران داخلی و خارجی منجر شده و اقتصاد منطقه را نیز بهبود دهد.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون استان زنجان فقط یک اثر تاریخی گنبد سلطانیه را در فهرست یونسکو به ثبت رسانده است، خاطر نشان کرد: این اثر یکی از بناهای شاخص جهان به شمار می‌رود و وقتی بنایی ثبت و در دنیا معرفی می‌شود علاقه‌مندان و گردشگران بیشتری برای بازدید رغبت پیدا می‌کنند.
